Het Kronos Quartet heeft geen echte dirigent, lazen we in het vorige artikel. De leden leiden zichzelf, luisteren naar elkaar, improviseren, en gedijen door de onderlinge afhankelijkheid. Allemaal elementen die bijdragen tot een effectieve communicatie.
Misschien valt er nog meer te leren van een muziekensemble zoals het Kronos 4-tet of van een grotere groep zoals het A Far Cry.
Hoe organiseren zij repetities, communiceren zij tijdens optredens, gaan zij om met conflicten ? Of hoe functioneert een innovatief en gezond team ?
Wissel eens van stoel Verander van plaats, zit niet altijd op dezelfde stoel. Zeer direct geeft dit, tijdens een optreden, al een extra dimensie aan de visuele beleving van de concertbezoeker.
Bij A Far Cry, het dirigentloze kamerorkest uit Boston, beperkt het zich niet tot die visuele beleving maar laat het de muzikanten toe om, tijdens repetities, maar ook tijdens een concert op een andere manier het spelen zelf en de uit te voeren muziek te beleven.
Het komt neer op het oefenen van bepaalde muzikale rollen om die (relatief) snel los te laten en om tegelijkertijd dan fysiek een andere plaats in te nemen en je meteen in een andere rol in te leven. “Dit flexibel omgaan met de rol in groep maakt ons als geheel sterker en versterkt het zelfvertrouwen” zegt violiste en stichtend lid Sarah Darling.
Als het op team strategie aankomt kan je het figuurlijk of letterlijk opvatten. Letterlijk gezien kan het stoelen wisselen en dus het veranderen van perspectief tijdens bv. een vergadering leiden tot andere inzichten. Figuurlijk kan aan bv. nieuwe medewerkers de kans gegeven worden om een andere, eventueel leidende, rol op te nemen.
Dit kan leiden tot een andere groepsdynamiek, een verhoogde flexibiliteit en het tolereren of nastreven van nieuwe onverwachte ideeën.
Sarah Darling benadrukt dat het “ juist leuk is om met de grote verscheidenheid aan karakters aan persoonlijkheden te kunnen werken”. Zonder die diversiteit is het samen muziek maken voor haar zinloos
Speel je rol
In een muzikaal kader is het duidelijk dat iedereen een rol, een muziekpartituur speelt. Maar dat spelen is meer dan enkel de noten op papier reproduceren. De eigen interpretatie, de eigen inbreng is belangrijk. Dat doen op een degelijke, vakkundige en tegelijkertijd passionele manier is een duidelijke meerwaarde voor een ensemble.
Een ensemble zoals A Far Cry is zo vakkundig geworden omdat de individuele leden talloze uren spenderen aan het vervolmaken van hun eigen inbreng. Door het constant in vraag stellen van hoe een bepaalde noot of passage het best wordt gespeeld, door het zich afvragen van wat de componist bedoelde of wilde overbrengen. De muzikant voegt zijn eigen persoonlijke interpretatie toe tijdens de uitvoering van een compositie.
Ook op de werkvloer biedt interpretatie een meerwaarde. Je hebt dus beter geen werknemers die te weinig hun mening uiten of die zelf besluiten dat hun mening er niet toe doet. Of die enkel de strikte taakomschrijving uitvoeren ook al doen ze dat goed en binnen de vooropgestelde deadlines. Je hebt mensen nodig die nadenken over hun job inhoud en takenpakket en daarover feedback geven. En die zich als een noodzakelijk deel van het geheel zien. En zich emotioneel betrokken voelen bij de organisatie (noot: ik heb het dan niet over een job die door een robot kan worden gedaan).
Vergelijk niet
Vergelijken kan goed zijn. Er is het spanningsveld tussen “jezelf” zijn en het imiteren van derden om erbij te horen. We werden en worden allemaal wel beïnvloed door onze bewuste en onbewuste voorbeelden. Wie je bewondert heeft een invloed op je zijn. Maar laat het dan zo zijn dat hun voorbeeld stimuleert om met vertrouwen jezelf te zijn. En dat het motiveert om te groeien tot een nog betere ik.
Een muzikant kan door lessen te volgen bij één van zijn favoriete virtuozen of door die na te spelen zijn eigen virtuositeit aanscherpen. Maar de muzikant blijft afhankelijk van zijn instrument, de eigen fysieke toestand en de omgeving en het moment van de eigenlijk uitvoering van het stuk. Zich vergelijken me zijn meester of een virtuoze collega zal niet bijdragen tot een geslaagde interpretatie en uitvoering. Simpel gezegd een muzikant moet muziek spelen. Met zijn eigen klankkleur. En die is uniek ook al heeft hij een invloedrijke leermeester gehad.
Jezelf met collega’s vergelijken houdt je tegen om “je eigen muziek” te spelen. Als die collega’s meer begaafd zijn laat dat je dan niet beperken. Weet dat zij het net als jij het ook maar doen met het pallet aan talenten dat hen wordt toebedeeld. En je hebt ongetwijfeld je eigen drive, je eigen passie.
Spring verstandig om met je energie
Authenticiteit ook op de werkvloer. Ten volle jezelf (kunnen) zijn en aanvaard worden door de anderen zoals je bent. Een doel dat je zeker mag en kan nastreven maar hoe doe je dat in een team, hoe pas je die authenticiteit in, hoe bewaar je ze in een groter geheel? Een uitdaging ook voor de op elkaar inspelende muzikanten in bv. een kamerorkest. Wie voelt je het beste aan zowel als muzikant dan als mens. Ongetwijfeld lukt dat de ene keer al beter dan de andere.
Ook niet muzikanten kunnen zich de zelfde vragen stellen in hun werkomgeving. Wanneer wordt mijn bijdrage naar waarde geschat? En wanneer helpt ze anderen vooruit? Wie reageert positief op mijn inbreng en op de manier waarop ik dat doe? Aan jou om te zien wie het beste luistert, de gesprekken gaande houdt, op dezelfde golflengte zit….Weten wanneer je kan “investeren” vermijdt roofbouw op jezelf en komt ook het team ten goede.
Anticipeer
Anticiperen op wat anderen gaan doen maakt een vlotte communicatie mogelijk. Muzikanten kijken heel bewust naar elkaar om aan te voelen wanneer zij de muziek nemen en hoe ze dan als groep dit kunnen ondersteunen.
Anticiperen is deels voorspellend deels voorbereidend. Omdat je probeert te voorzien wat de ander gaat zeggen bereid je, ondertussen ook je antwoord voor. Een strategie die meer loont dan het pure reageren, je bent immers minder persoonlijk betrokken. Je kan dan focussen op hoe je mee kan gaan in het gesprek eerder dan er tegenin te gaan.
Toewijzen of toegewezen worden ?
Opdrachten zijn op de werkvloer moeilijk uit te sluiten maar je hoeft niet te wachten tot een leidinggevende die oplegt of tot een ijverige vrijwilliger dat op zich neemt. Waarom niet iemand voordragen of meteen in functie aanstellen voor een bepaalde opdracht.
In de A Far Cry context is het zo dat “de eerste” viool of viola of ander strijkinstrument door het ensemble wordt aangeduid. Niet door één individueel lid maar door de consensus onder de individuele leden. Het muziekgenre en de componist kunnen factoren zijn die mee bepalen wie als best geschikt voor het specifieke project de specifieke uitvoering worden gekozen.
Sound Check vaker
Bij een soundcheck lopen muzikanten of hun technici vaak achterin de zaal of, in concertzalen met, op het balkon. Om zo te horen hoe de spelers op het podium klinken. In je team kan je iemand aanduiden die afstand neemt tijdens een meeting of zelfs tijdens een gesprek om te “sound checken”.
Dat betekent dat die dan even uit zijn rol stapt en de persoonlijke interesses en noden even vergeet om het totaalbeeld te vatten. De soundcheck moet het mogelijk maken om te duiden wat bijgestuurd dient te worden en om elkaar te laten weten hoe zaken beter aangepakt worden.
Weet de noten staan
Zonder een dirigent die aanduid waar de overgangen in de harmonische en melodische structuur gebeuren is het zaak dat iedere muzikant goed begrijpt en aanvoelt welke de rol, noten, rusten en maten van de medemuzikanten zijn. Zo weet men wat, hoe en vooral wanneer te doen in aanvulling van de muzikale inbreng van de anderen.
Weet jij waar je collega’s mee bezig zijn. Ken je hun “partituur” ? Hun workflow? Hoe maken zij hun 8-uren vol? Hoe beter dat je de collega’s hun verantwoordelijkheden en takenpakket kent hoe makkelijker dat je tot een vlotte samenwerking en een win-win komt.
Coda
Functioneer je in een innovatief en gezond team? Zonder echte baas, zichzelf leidend, luisterend naar elkaar, improviserend en sterk door de onderlinge afhankelijkheid?
Post dan je partituur.